हंपी

 

"भव्य", "विशाल", "hugeness", "awesomeness", "celebration", "splurge", "देखणेपण", "श्रीमंती", "राजेशाही थाट", "रुबाब" या शब्दांचा अर्थ #हंपी मध्ये "विठ्ठल मंदिर" परिसरात समजतो!! Like, seriously WOW!! अतिशय प्रसिद्ध, कमालीचं देखणं, वैविध्यपूर्ण, सौंदर्यपूर्ण, कल्पनाशक्तीचं प्रत्यक्ष रूप असलेला तो पूर्ण परिसर... मुख्य शिखर, मुख्य मंदिर, तो जगप्रसिद्ध दगडी रथ, संगीत मंडप, सभा मंडप, निरनिराळ्या मंदिरातले असंख्य खांब, त्यावर कोरलेले विष्णूचे अवतार, संपूर्ण रामायण कथा, गणपतीची चित्र, माणसं, बाया, लहान मुलं, घोडे, सिंह, अनेक repeat patterns... काय कलाकार असतील हे! काय कसबी हात असतील त्यांचे! केवढं वैविध्य, केवढं सातत्य आणि एकसारखं निर्दोष काम! अबब! खरोखर hats off, salute to them

 

तितकंच सुंदर आहे विरूपाक्ष मंदिर. भव्य, उंच प्रवेशद्वार, आतला देखणा कळस, छतावरची नैसर्गिक रंगातली चित्र आणि त्यांची रूपकं, खांबावरची शिल्पकला, पुष्करणी... सगळंच सुंदर या मंदिरात शिवलिंगाची पूजा होते, गर्दी ठिकठाक होती, त्यामुळे आम्हाला जवळून दर्शन घेता आलं

 

त्याचबरोबर जवळ जवळ विखुरलेल्या महा-नरसिंह, महादेवाची महा-पिंड, एका शिळेतला महा-गणपती यांच्या भव्य मूर्ती, बाळकृष्ण मंदिर, हजारीराम मंदिर यांच्यातलं कोरीवकाम, राजसदरेची भव्यता, लोटस महालाची symmetry पाहून थक्क झालो

ही अतिशय प्रसिद्ध ठिकाणं आहेतच. पण "किष्किंधानगरी" मधला शबरीचा तलाव, तिची गुहा, अनेगुंडी किल्ला, त्यातली छोटी मंदिरं, बाली आणि सुग्रीवाची गुहा, चिंतामणी मठ, त्यातली रामाची गुहा आणि या सर्वांना कवेत घेऊन वळसे घालत जाणारी तुंग्रभद्रा नदी... हंपीचा हा भागही आम्हाला अतिशय आवडला

 

मोठमोठ्या शिळांमुळे तयार झालेल्या नैसर्गिक गुहा, त्यातला छाया प्रकाशाचा खेळ, अंधारे बोळ, छोटी कुंड, तलाव आणि त्यांना जोडलेल्या पुराणकथा ऐकायला भारी वाटलं

 

आणि अनेक छोट्या टेकडांपैकी कोणत्याही टेकडीवरून दिसणारा अप्रतिम सूर्यास्त म्हणजे cherry on the cake!

Coracle ride नावाचं साहस पण आम्ही इथेच अनुभवलं, फार फार मजा आली आमचा नावाडी फार हौशी होता, धारेचा थरार, आडवळणावरचे संथ पाणी, जंगल हे सगळं त्याने फिरवलं. इथेच आम्ही शांततेचा आवाज "ऐकला"

अंजनाद्री मंदिर तेवढं राहिलं

 

No wonder, Hampi is very very popular and world famous. It ought to be

#hampi #hampitourism #hampidiaries

 

 

Aihole and Pattadakal

 

बदामीमध्ये #ऐहोळे आणि #पट्टडकल या दोन गावांना cradle of temples in India असं म्हणलं जातं. मलप्रभा नदीच्या काठावर असलेल्या ऐहोळे इथे चालुक्य काळात, ७व्या आणि ८व्या शतकात भारतातली शिल्पकला पहिल्यांदाच विकसित झाली. राज्य संपन्न होतं आणि राजा दिलदार होता. त्याने कलाकारांना आश्रय दिला, द्रव्य दिलं आणि प्रोत्साहनही. भौगोलिक स्थितीमुळे मोठमोठे नैसर्गिक दगड उपलब्ध होते. त्यामुळे इथे शिल्पकला आणि कोरीवकाम शब्दश: बहरलं. ऐहोळे इथे एकाच परिसरात अनेक देवळं आहेत आणि प्रत्येकाचा कळस वेगळ्या प्रकारचा आहे म्हणजे, "ही जागा तुमची, दाखवा तुमचं कसब", असा शिल्पकारांना free hand दिला असावा राजाने, असं वाटतं नुसता कळस नाही, तर देवळाचे खांब, छत, समोरचा नंदी, त्याची बैठक, खिडक्या... प्रत्येक इंचावर अप्रतिम आणि वैविध्यपूर्ण कोरीवकाम आहे. शिव-पार्वती यांच्या प्रणयमुद्रा आहेत, तसंच नुसत्या गप्पा मारणाऱ्या मुद्रा पण आहेत. स्त्रियांचे अनेक विभ्रम, शृंगार, मुद्रा आहेत, लहान मुलं आहेत, नुसती फुलांची डिझाईन आहेत... पाहाल तितकं कमी इथे शिल्पकला शिकून कारागीर भारतभर विखुरले, त्यानंतर दक्षिणेत, मध्य भारतात पूर्वेकडे त्या त्या राजांच्या आश्रयाने भव्य मंदिरं बांधली. त्यात ऐहोळेमधल्या कामाचा प्रभाव दिसतो, त्याचं हे कारण आहे. 

 

इथे क्षत्रियांचा संहार केल्यावर परशुरामाने आपला रक्ताने माखलेला परशु मलप्रभा नदीत बुडवला, त्यामुळे ती नदी आणि पूर्ण परिसरच लाल झाला, असं म्हणतात यात तथ्य असो अथवा नसो, पौराणिक कथेला परिसराशी जोडण्याची रीत मला लोभसावाणी वाटते

याच परिसरात ASI चे उत्तम म्युझियम आहे. त्यात अनेक मूर्ती आहेत, त्या जवळून पाहता येतात, त्याचं वर्णन, इतिहास पण लिहिलेला आहे. छान माहिती मिळते. 

 

पट्टदकल इथे दोन बहिणींनी बांधलेली एकसारखी दोन मंदिरं शेजारी शेजारी आहेत, मल्लिकार्जुन आणि विरूपाक्ष. लांबूनच नजर वेधून घेतात ती. याशिवाय अनेक सुंदर मंदिरं, वेगवेगळे कळस, वेगळी कला... डोळे थकतात पण तृप्त होत नाहीत... त्यांचं वर्णन करताना समर्पक शब्दही सापडत नाहीत. त्यामुळे आता पुढे फोटो पहा       

 

 

 

 

#बदामी

बदामी इथे लाल रंगाच्या प्रचंड मोठ्या शिळा आहेत, टेकड्याच म्हणू शकतो. त्यात चार सुंदर लेणी आहेत. त्यापैकी तीन शंकराची, तर एक बौद्ध लेणे आहे. #BadamiCaves नावाने त्या जगप्रसिद्ध आहेत. सुंदर, स्वच्छ कोरीवकाम आहे, बऱ्यापैकी सुस्थितीत आहेत. शंकर पार्वती, विष्णूचे अवतार, लहान मुलं, सुंदर स्त्रिया, खांब आणि छत यावर नक्षी... सारं काही त्या छोट्या लेण्यांमध्ये कोरलंय. लाल दगड लक्ष वेधून घेतो. महाराष्ट्रात सगळीकडे काळा कातळ आहे, वेरूळची लेणीही काळया दगडातली आहेत. हे लाल दगडात कोरीवकाम अधिक सुबक दिसतं, असं मला वाटलं

या लेण्यांच्या बरोबर समोर बदामीचा किल्ला आहे. तोही पूर्ण natural stones चा. वर काही तटबंदी दिसते. पण पायथ्यापासून प्रचंड शिळा आहेत. त्यांच्या formation मुळे नैसर्गिक घळ तयार झाली आहे. किल्ला तसा बुटका आहे, पण एकेकाळी त्यावरून बदामीच्या आसपास सर्वत्र लक्ष ठेवता येत होते. वर तीन फाटे फुटतात, एका फाट्यावर watch tower आहे, एकावर lower shivalay म्हणून एक लहान शंकराचे मंदिर आहे आणि खूप उंच असलेल्या तिसऱ्या फाट्याने चढून गेलं की upper shivalay म्हणून शंकराचंच, पण मोठं मंदिर आहे. लेणी आणि इथेही बऱ्यापैकी चढावं लागतं, म्हणून लोक लेणी पाहिल्यावर इथे येत नाहीत. पण इथे लोकांनी नक्की यावं. अपार भव्यता आणि शांतता अनुभवायला मिळते इथे हा, इथे Rowdy Rathore या सिनेमाचा काही भाग चित्रित झाला होता म्हणे. हा त्याचा selling point आहे सध्या चला, किमान त्यासाठी तरी हा किल्ला पहाच. 

एका बाजूला लेणी, समोर किल्ला आणि मध्ये आहे अगस्त्य तलाव या तलावाकाठी भूतनाथ मंदिर आणि अनेक छोटी छोटी मंदिरं आहेत. अगदी तलावाकाठी असलेल्या मंदिराच्या बाजूने छान हिरवळ maintain केली आहे. तिथे बसून अप्रतिम सूर्यास्त दिसतो. सहसा समुद्रकिनारी किंवा उंच, डोंगरमाथ्यावरून सूर्यास्त दिसतो. पण इथे मात्र, अगदी जमिनीलगत, देवळासमोर बसून सुरेख सूर्योदय बघता येतो, हे विशेष

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 

#badami #badamifort #AgastyaLake #bhootnathtemple